Białko w diecie - dlaczego jest kluczowym elementem żywieniowym dla Pacjentów bariatrycznych (np. po zabiegu OverStitch)?
Zacznijmy od podstaw, ponieważ nie każdy wie i zdaje sobie sprawę w jakich produktach i w jakim celu należy spożywać białko (proteiny). Proteiny pochodzą od greckiego słowa protos – pierwszy, najważniejszy. Są najważniejszym składnikiem budowy żywych organizmów. Stanowią ok. 20% masy ciała człowieka i zajmują drugie miejsce po wodzie. Dlatego białko jest nam niezbędne do życia.
Białka zbudowane są z jednostek nazywanych aminokwasami, łączących się ze sobą za pomocą wiązań peptydowych. Aminokwasy pod względem wartości biologicznej dzielimy na egzogenne, których organizm nie może sam wytworzyć i które musimy dostarczyć z pokarmem, endogenne, które organizm sam syntetyzuje i powstają z innych produktów, na drodze przemiany węglowodanów, tłuszczów oraz względnie endogenne i względnie egzogenne.
Pod względem budowy chemicznej białka można podzielić na proste i złożone, przekłada się to na ich wartość odżywczą oraz funkcje pełnione w organizmie.
Biorąc pod uwagę funkcje biologiczne białka możemy podzielić na:
- Strukturalne, które stanowią element budulcowy (kolagen, elastyna, miozyna, aktyna)
- Enzymy
Ochronne (immunoglobuliny, fibrynogen) - Transportowe (hemoglobina, mioglobina, transferyna)
- Hormony (insulina, glukagon)
- Białka błon komórkowych
Przy ocenie produktów pod względem zawartego w nich białka bierzemy pod uwagę nie tylko jego ilość, ale również jego jakość, czyli wartość odżywczą.
Białka pełnowartościowe – zawartość aminokwasów egzogennych i ich wzajemne proporcje w pełni pokrywają zapotrzebowanie człowiek.
Występują w:
- Jajach
- Mleku i przetworach
- Mięsie i rybach
- Nasionach komosy ryżowej i amarantusa
- Tofu, soi
Białka niepełnowartościowe to białka, w których zawartość aminokwasów egzogennych jest mniejsza niż zapotrzebowanie lub proporcje między nimi są niewłaściwe bądź niektórych brak.
Są to białka pochodzenia roślinnego:
- Produkty zbożowe
- Suche nasiona roślin strączkowych
- Orzechy i pestki
- Warzywa
- Owoce
Dlatego wartość odżywczą białek zawartych w produktach roślinnych uzyskujemy poprzez właściwą kompozycję np. produkty zbożowe łączymy z produktami strączkowymi.
Jakie jest zapotrzebowanie na białko? / Białko w diecie
Różnorodność funkcji, jakie spełnia białko w organizmie sprawia, że odpowiednia jego podaż w pożywieniu ma kolosalny wpływ i znaczenie w każdym okresie życia. Szczególną uwagę na ilość i jakość białka powinny zwracać osoby na dietach eliminacyjnych, po operacjach lub w trakcie chorób, gdzie białko odgrywa bardzo dużą rolę.
Zapotrzebowanie na białko uzależnione jest od wieku, wagi, stanu zdrowia i aktywności fizycznej. Przeciętnie u osoby dorosłej wynosi 10-15% energii, co stanowi ok. 0,9-1g białka na każdy kilogram masy ciała. W szczególnych sytuacjach klinicznych zapotrzebowanie na białko znacznie wzrasta - nawet do 1,5-2,0g na kilogram masy ciała na dobę. Dotyczy to zwłaszcza Pacjentów w okresie rekonwalescencji po ciężkich urazach jak np. wypadki komunikacyjne, po leczeniu chirurgicznym, czy bariatrycznym.
Jakie niesie skutki niedobór lub nadmiar białka w diecie?
Nieodpowiednia podaż białka w stosunku do potrzeb organizmu, zwłaszcza długotrwała, przynosi poważne konsekwencje zdrowotne. Zarówno nadmiar, jak niedobór są problematyczne.
Niedobór białka może powodować:
- Niedokrwistość
- Spadek odporności
- Gorsza regeneracja uszkodzonych tkanek (np. po operacjach)
- Kruchość i łamliwość włosów i paznokci
- Brak elastyczności skóry, przyspieszenie starzenia się skóry
- Bóle mięśni, stawów
- Problemy z koncentracją
- Upośledzenie procesów trawiennych
- Obrzęki
- Utrata tkanki mięśniowej
- U dzieci – zahamowanie wzrostu i rozwoju
Skrajny niedobór białka utrzymujący się dłuższy czas może prowadzić do wyniszczenia organizmu (marasmus – niedobór białka i energii, kwashiorkor – niedobór białka).
Szkodliwy też może być nadmiar, ponieważ przeciąża pracę nerek i wątroby. Dlatego tak ważne jest zadbanie o prawidłową podaż w swoim codziennym jadłospisie.
Dlaczego białko jest ważnym składnikiem diety w kontekście zabiegów bariatrycznych? / Białko w diecie
Po części zostało już to wyjaśnione patrząc na funkcje białka jakie pełni. Białko w diecie Pacjenta bariatrycznego:
- Zapobiega niedożywieniu
- Wspomaga gojenie się ran pooperacyjnych
- Zapewnia szybszą regenerację organizmu
- Zapobiega utracie masy mięśniowej i beztłuszczowej w trakcie odchudzania
- Przyspiesza proces przemiany materii
- Zmniejsza uczucie głodu, zapewniając dłuższe uczucie sytości
- Zapobiega podjadaniu
Zabieg chirurgiczny jest olbrzymim stresem dla organizmu Pacjenta i zdarzeniem mobilizującym naturalne mechanizmy obronne, dlatego wymaga to większego niż przeciętnie dostarczenia białek budulcowych. / Białko w diecie
Zapraszamy na stronę o zabiegu Overstitch.
Zobacz też artykuł o roli wody w diecie po operacji bariatrycznej.
Literatura:
1. Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej.
2. Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka.
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6031310/
Autorka tekstu - mgr Patrycja Łukanty
Z wykształcenia jestem biologiem i dietetykiem. Dietetyka jest moją wieloletnią pasją, która stała się jednocześnie moją wymarzoną pracą. Po 16 latach pracy w firmach farmaceutycznych wiem, że naturalna odporność na choroby zależy od właściwego odżywiania i stylu życia, którego nie można zastąpić żadnymi lekami.
[raw][accordion][toggle title="Więcej"]
Do każdego Pacjenta podchodzę w sposób holistyczny. Nie stosuję gotowych schematów i zaleceń, a swoje jadłospisy opieram na indywidualnych potrzebach Pacjentów. Programy żywieniowe układam w oparciu o aktualny stan zdrowia, wyniki badań, analizując wywiad zdrowotno-żywieniowy. Zależy mi, żeby Pacjent zaprzyjaźnił się ze swoim nowym sposobem odżywiania i zrozumiał, że wszystko jest dla niego, tylko w odpowiednich ilościach, odpowiedniej częstotliwości i zgodnie z tym, co mówi mu jego organizm. Bazując na własnych doświadczeniu, pragnę dzielić się z Wami wiedzą związaną ze zdrowym stylem życia i odżywiania.
Prywatnie biegam, tworzę pyszne dania i apetyczne fotografie.
Ważniejsze kursy i szkolenia:
- Żywienie Pacjentów po zabiegach bariatrycznych.
- Podstawy żywienia klinicznego w onkologii.
- Diagnostyka i prowadzenie pacjenta z celiakią „Dietetyk przyjazny chorym na celiakię”.
- SOIT – School of Insulinresistance Therapy.
- Dieta w zespole jelita nadwrażliwego.
- Dieta w insulinooporności.
- Hashimoto – choroba tarczycy czy rozregulowany układ odpornościowy.
- Jelita sercem odporności organizmu. [/toggle][/accordion][/raw]