Nadwaga i otyłość to problem ponad połowy dorosłych i co ósmego dziecka w Polsce. Jest to poważny problem zdrowotny, występujący szczególnie często wśród osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym i przynoszący istotne negatywne skutki społeczne i gospodarcze. Sama edukacja zdrowotna nie wystarczy i potrzebne są wspólne systemowe działania władz, społeczności i producentów produktów spożywczych, prowadzące do kształtowania środowiska życia sprzyjającego aktywności fizycznej i pożądanym wyborom żywieniowym Polek i Polaków.
Nadwaga i otyłość - skala zjawiska
Częstość występowania nadwagi i otyłości w państwach rozwiniętych, w tym w Polsce, stale wzrasta i jest obecnie jednym z najpowszechniej występujących, związanych ze stylem życia, problemów zdrowotnych. Monitoring nadmiernej masy ciała umożliwia wskaźnik masy ciała BMI, który jest ilorazem masy ciała podanej w kilogramach i kwadratu wysokości podanej w metrach. Zgodnie z przyjętymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) standardami nadwaga występuje, gdy BMI jest równe lub większe od 25, otyłość zaś, gdy wynosi 30 i więcej. Według wyników Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) w 2014 r. 2 osoby z nadwagą i osoby otyłe w Polsce stanowiły odpowiednio 36,6% i 16,7% populacji osób w wieku 15 lat i więcej, czyli łącznie 53,3%. Było to powyżej średniej dla 28 krajów Unii Europejskiej wynoszącej 34,8% osób z nadwagą oraz 15,4% otyłych. Skala występowania nadwagi i otyłości w krajach UE była wyraźnie zróżnicowana i wynosiła w przypadku nadwagi od 30,8% we Francji do 44,8% w Rumuni, a otyłości od 9,1% w Rumunii do 25,2% na Malcie.
Problem nadmiernej masy ciała w Polsce dotyczył częściej mężczyzn (44% nadwaga i 18,1% otyłość) niż kobiet (odpowiednio 30,1% i 15,6%). Podobnie było w 28 krajach UE. Odsetek mężczyzn z nadwagą w UE przyjął średnią wartość 41,7% i wahał się od 36,7% w Estonii do 52,2% w Rumunii. Odsetek mężczyzn otyłych (średnio 15,6%) zawierał się w przedziale od 8,7% w Rumunii do 27,2% na Malcie. Odsetek kobiet z nadwagą wynosił średnio w UE 28,3% i był najniższy w Danii (24,3%), a najwyższy w Rumunii (38,0%). Odsetek kobiet otyłych (średnio 15,3%) wahał się od 9,4% w Rumunii do 23,3% na Malcie. Odsetek osób z nadwagą i otyłych stale rośnie. W Polsce w 1996 r. wynosił 27,7%, w 2004 r. wzrósł do 29,6%, a w 2009 osiągnął już 53%. Wzrost odnotowano również w innych krajach UE. Między rokiem 2008 i 2014 udział osób otyłych wzrósł wśród 24 krajów UE o 1,5 punktu procentowego (pkt proc.).
Deklaracje z badań ankietowych mogą nie pokazywać rzeczywistej skali problemu. Badania antropometryczne, polegające na pomiarach masy ciała i wzrostu dokonywanych przez wykwalifikowany personel, które były prowadzone podczas Wieloośrodkowego Ogólnopolskiego Badania Stanu Zdrowia Ludności w latach 2003–2005 oraz 2013–2014, wskazują, że odsetek osób z nadwagą w Polsce w grupie wieku 20–74 lata wzrósł w przypadku mężczyzn z 40,2% do 43,1%, a u kobiet z 27,7% do 29,5%. Z kolei odsetek osób otyłych wśród mężczyzn wzrósł z 20,0% do 24,2%, a wśród kobiet z 22,3% do 23,4%.
Wyniki EHIS wskazują, że prawdopodobieństwo występowania nadmiernej masy ciała jest związane z cechami społeczno-demograficznymi. Można ogólnie stwierdzić, że otyłość jest silnie związana z niskim statusem społeczno-ekonomicznym. Oprócz płci na rozpowszechnienie otyłości mają wpływ takie czynniki, jak miejsce zamieszkania, poziom wykształcenia, stan zdrowia, sytuacja materialna i wiek.
W Polsce relatywnie częściej na otyłość cierpiały osoby mieszkające na wsi (17,7%) niż w miastach (16,2%). Stosunkowo najwięcej osób z nadmierną masą ciała mieszkało w województwie łódzkim (56,8% osób z nadwagą i otyłością), natomiast przeciętnie najmniej problemów z masą ciała mieli mieszkańcy województwa podkarpackiego (50,7%). Występowały też wyraźne różnice ze względu na poziom wykształcenia. Problem nadwagi i otyłości dotyczył 43,8% Polaków z wykształceniem wyższym, 53,8% z wykształceniem średnim, 64,6% z zasadniczym zawodowym i 60,9% z podstawowym. Wyraźnie częściej otyłość odnotowywano wśród osób niesprawnych (27,6%) niż sprawnych (15%). Występowały również różnice w zakresie nadwagi i otyłości ze względu na poziom dochodów, które szczególnie wyraźne były w przypadku mężczyzn. Zależność ta miała charakter liniowy i wynosiła od 54,1% wśród mężczyzn o najwyższych dochodach do 69% wśród najmniej zarabiających.
Nadwaga i otyłość występują również wśród dzieci i młodzieży. Zgodnie z wynikami badania Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) przeprowadzonego w roku szkolnym 2013/ 2014, odsetek młodzieży 11–15-letniej z nadwagą i otyłością wynosił w Polsce 14,8% (odpowiednio 12,4% oraz 2,4%). Należy odnotować, że skala zjawiska istotnie zmniejszyła się (o 2,2 pkt proc.) w porównaniu z badaniem HBSC z 2010 r., kiedy to odsetek dzieci z nadwagą i otyłością wynosił 17%. Mimo to należy stwierdzić, że obecnie jest to jeden z najbardziej rozpowszechnionych problemów zdrowotnych w populacji dzieci i młodzieży. Co ważne, występowanie nadwagi i otyłości w okresie dzieciństwa związane jest z wyraźnie większym ryzykiem występowania otyłości wieku dorosłego.
W przypadku nadwagi i otyłości dzieci występują różnice ze względu na płeć oraz sytuację rodzinną. Nadwaga i otyłość występowały zdecydowanie częściej wśród polskich chłopców niż dziewcząt (odpowiednio 19,2% oraz 10,4%). Odsetek młodzieży z nadwagą i otyłością istotnie maleje wraz z wiekiem badanych. Wśród 11-latków wynosi 31% dla chłopców i 21% dla dziewcząt (średnia dla krajów objętych badaniem HBSC odpowiednio 27% i 17%), wśród 13-latków wynosi odpowiednio 26% i 13% (HBSC 24% i 15%), a wśród 15-latków odpowiednio 22% i 7% (HBSC 22% i 13%). Istotnym czynnikiem wpływającym na występowanie nadmiaru masy ciała u dzieci jest struktura rodziny. Badania wskazały, że młodzież wychowywana przez samotnego rodzica wyraźnie częściej ma nadwagę i jest otyła (18,3%) niż kiedy jest wychowywana przez oboje rodziców biologicznych (14,9%) i w rodzinie zrekonstruowanej (6,9%). Tłumaczy się to niższym statusem socjoekonomicznym rodzin niepełnych.
Istotnym czynnikiem wpływającym na występowanie nadmiaru masy ciała u dzieci jest struktura rodziny. Badania wskazały, że młodzież wychowywana przez samotnego rodzica wyraźnie częściej ma nadwagę i jest otyła (18,3%) niż kiedy jest wychowywana przez oboje rodziców biologicznych (14,9%) i w rodzinie zrekonstruowanej (6,9%). Tłumaczy się to niższym statusem socjoekonomicznym rodzin niepełnych.
Przyczyny
Przyczyną nadwagi i otyłości jest zachwianie bilansu energetycznego spowodowane przyjmowaniem w formie pokarmów i napojów większej ilości kalorii, niż zużywane jest przez organizm. Sprzyja temu nieaktywny tryb życia, popularność produktów spożywczych o dużej zawartości cukru, przemiany technologiczne redukujące wysiłek fizyczny, środowisko, w którym funkcjonujemy (brak lub utrudniony dostęp do infrastruktury umożliwiającej aktywność fizyczną, siedząca praca i praca w godzinach nocnych, niedostateczna regulacja reklamy produktów spożywczych, ograniczony dostęp do zdrowego jedzenia), czynniki genetyczne oraz wpływ rodziny (dzieci otyłych rodziców częściej są otyłe). Prawdopodobieństwo wystąpienia nadmiernej
masy ciała zwiększa się wraz z gorszym stanem zdrowia, w tym zwłaszcza gdy występują choroby endokrynologiczne, takie jak niedoczynność tarczycy czy zespół policystycznych jajników.
Jako inne przyczyny wskazuje się również: przyjmowanie leków, w tym zwłaszcza niektórych kortykosteroidów, leków przeciwdepresyjnych i leków przeciwdrgawkowych, oraz czynniki psychologiczne, w tym m.in. związane ze sposobem reagowania na stres. Na wystąpienie nadwagi i otyłości może mieć wpływ również rzucenie palenia, wiek, ciąża i brak snu. / Nadwaga i otyłość.
Skutki zdrowotne
Otyłość jest traktowana jako odrębna jednostka chorobowa. Stanowi też trzeci, po nadciśnieniu tętniczym i paleniu tytoniu, czynnik ryzyka innych chorób9. Szacuje się, że otyłość może odpowiadać za od 5% do ponad 20% zgonów w ciągu roku w USA oraz od 10% do 13% w Europie. Jak wskazują badania,
epidemia otyłości może w niedługim czasie doprowadzić do obniżenia się przeciętnej długości życia.
Wśród konsekwencji zdrowotnych nadwagi i otyłości wskazuje się: powikłania sercowo-naczyniowe (m.in. nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia lipidowe), oddechowe (m.in. bezdech senny i astma), neurologiczne (m.in. udar mózgu i demencja), żołądkowo-jelitowe i wątrobowe (m.in. cukrzyca typu II i stan przedcukrzycowy), endokrynologiczne (m.in. zaburzenia płodności i przedwczesne dojrzewanie), kostno-szkieletowe (m.in. choroby zwyrodnieniowe stawów, bóle pleców), nerkowe, a także konsekwencje psychospołeczne (m.in.: niska samoocena, lęk, depresja, zaburzenia
odżywiania, obniżone wyniki w nauce) oraz liczne nowotwory. Do potencjalnie negatywnych konsekwencji zdrowotnych mogą prowadzić też próby zmniejszania masy ciała przez niewłaściwie dobrane środki wspomagające odchudzanie i radykalne głodówki. / Nadwaga i otyłość.
Przeczytaj więcej o metodach odchudzania. Kliknij by przejść na stronę główną.
Zapraszamy na stronę www.gastromed.pl
Źródło: Infos 4 (227), 15 marca 2017